Zhdukja e Mona Lisës në Paris, 21 gusht 1911
Mëngjesi i 21 gushtit 1911 në Paris nisi si çdo të hënë e zakonshme. Muzeu i Luvrit ishte i mbyllur për publikun, korridoret e tij mbeteshin në heshtje, ndërsa veprat e artit pushonin në qetësi. Por atë ditë, një nga pikturat më të njohura të njerëzimit do të zhdukej pa lënë gjurmë: Mona Lisa e Leonardo da Vinçit.
Kur një ditë më vonë, piktori Louis Béroud mbërriti për të punuar përballë portretit të famshëm, ai pa vetëm një mur bosh. Fillimisht mendohej se tabloja ishte zhvendosur për restaurim apo fotografim, por ndërsa minutat kalonin, paniku filloi të përhapej. E pamundura kishte ndodhur: Mona Lisa ishte vjedhur.
Skandal në Paris: Dyshime mbi Picasso
Lajmi shpërtheu në kryeqytet dhe shpejt mori përmasa ndërkombëtare. Në Paris u krijua një atmosferë skandali, ku të gjithë donin përgjigje. Policia hetoi botën e artit dhe dyshimet ranë mbi figura të njohura. Madje, Pablo Picasso, ende i ri dhe i guximshëm në botën e artit, u mor në pyetje së bashku me poetin Guillaume Apollinaire. Të dy u arrestuan, por mungesa e provave i çliroi.
Misteri i zhdukjes vazhdoi për më shumë se dy vjet. Spekulimet shpërthyen: disa flisnin për koleksionistë të fshehtë, të tjerë për komplot politik. Mona Lisa ishte kthyer nga një pikturë e çmuar në një mit të gjallë.
Një “hajdut patriot”
Në dhjetor 1913, në Firence, misteri mori një kthesë të papritur. Vincenzo Perugia, një ish-zdrukthëtar që kishte punuar në Luvër, tentoi ta shiste pikturën si një “vepër që i përkiste Italisë”.
Perugia kishte vepruar thjesht: i veshur si punonjës i muzeut, ai hyri herët në mëngjesin e 21 gushtit, e hoqi pikturën nga muri, e futi në përparëse dhe u largua pa u vënë re.
Pasi u arrestua, ai e justifikoi vjedhjen me ndjenja patriotike: sipas tij, Mona Lisa duhej të kthehej në atdheun e Leonardo da Vinçit. Italianët e pritën rikthimin e veprës me entuziazëm, ndërsa Perugia, megjithëse i dënuar me një vit e 15 ditë burg, qëndroi vetëm 7 muaj prapa hekurave.
Një kthim triumfal dhe një famë e pavdekshme
Pasi u ekspozua përkohësisht në Galerinë Uffizi në Firence, ku mijëra vizitorë e panë si një “fitore kombëtare”, Mona Lisa u rikthye në Paris në janar 1914, nën masa të rrepta sigurie.
Por paradoksi ishte i madh: ishte pikërisht vjedhja ajo që e bëri Mona Lisën një ikonë botërore. Para vitit 1911, ajo ishte e njohur, por nuk gëzonte famën e jashtëzakonshme që ka sot. Pas zhdukjes dhe historisë së bujshme, Mona Lisa u shndërrua në simbol global të misterit dhe magjepsjes njerëzore.
Një vjedhje, një legjendë
Historia e Vincenzo Perugias nuk është thjesht një krim i bujshëm i fillimshekullit XX. Ajo është dëshmia se si një akt i vetëm mund të ndryshojë fatin e një vepre arti. Mona Lisa nuk është më vetëm portreti enigmatik i një gruaje të shekullit XVI – ajo është ikonë e kulturës botërore.
Një vjedhje. Një legjendë. Një emër: Mona Lisa.
