Nga: At Zef Pllumi (pjesë nga Rrno vetëm për me tregue)
Më kishin mbetë pak muej për me krye dënimin [në Kënetën e Maliqit], por ishem mërzitë aq shumë, se dyshojshem a mund ia mbrrijë asaj ditës së lirimit. M’erdh ndër mend, me ba nji lojë. Kishem vu re, se ata ushtarakët që ishin të ngarkuem, me mbajtë regjistrat e evidencat, ishin aq injorantë, sa nuk dijshin me dallue muejt: Dhetorin prej të dhetëtit (Tetorit).
Ishte si rregull, që dy muej para se të vinte dita e lirimit, duhej me i ba nji kërkesë komandës së burgut, ku ishe efektiv. Un ia bana nji kërkesë Burgut të Shkodrës, tue i thanë që; më 14 të dhetëtit plotsoj dënimin e, duhej të më lironin, pamëvarsisht se un, e kishem më 14 Dhetor. Ia lexova kërkesën At Donatit e, At Aleksit. Ata më bërtitën të dy. Më thane; aman, mos ban marina, se të mbysin. Por un e bana marrinë. E nisa letrën. Pritshem ndonji përgjigje. E kotë. Mërzia më shtohej përditë. E si mos me u shtue?! Nuk mund shifshem ma keq. Puna ishte randue aq shumë: trajtimi i Komandës, nuk bahej ma i egër; njerzit ishin shterrë fuqish: Çadrat e Vdekjes ishin dhetëfishue; kapanonet plot me njerz të smundë. Nji pjesë e madhe, ishin ajë kambësh e mucatë fëtyret.
Ashtu zharg, i nxirshin në punë. Çdo mëngjes, ishte nji terror i tërbuem. E vërtetë që thohej se; mbas dënimit të Koçi Xoxes, ishte ndalue shkopi e rrahja, por qe se, për sherr, kishte teprue aty ndonji bisht lopatet, që duhej provue, a thue mund thehej për shpinë të njeriut!
Pisllëku, mizerja, mizat, morrat, era e qelbte e kënetës, uji i ngjelmët e i amshtë, bile me krymba, bukën, po nuk e hanger, sa ta merrshe në dorë, ishte rrezik, se ta vjedhshin, natën e ditën. Kishin mbarue ato takimet, e bisedat grupe-grupe. Të merrte malli, me e pa nji mikun tand e, nuk dijshe ku me e gjetë.
Nji ditë, nji djalë i ri po më thonte:
– E din ti kanalin e Dunavecit?
– Posi nuk e dij? Aty rash un dëshmor.
– Uu, me të vërtetë, ti nuk ndigjove me punue aty, na u zhgatrruem fare. Sa të marrë që u treguem: këta janë babai i rrenës. Aty pra, afër Dunavecit, asht Vloçishti. Në vjetin që shkoi, kam punue atje. Ishte kampi ma i tmerrshmi, që mund mendohet. Sa vetë kanë vdekë, ndër tortura të punës! E kam pa me sy të mij priftin katolik, Papa Josif Papamihalin, kur e kanë mbulue për së gjalli me llucë, aty në mes të kanalit. Shumkush u dëshprue e, nuk mundi ta durojë ma gjatë vdekjen. Shokët e mij, para se me fjetë, vijshin me u falë, me marrë hallallin e thojshin: “U pafshim n’atë jetë!” e u hidhshin te telat e rrethimit, për me u pushkatue. Por, edhe ky kamp, po vjen tue marrë pamjen e tij: pak gja ndryshon. Drue se edhe këtu, për së shpejti do të filloje hudhja ndër tela. Jeta nuk durohet ma, në kët mënyrë.
E pashë se ishte dishprue. U mundova t’i jap zemër. Po çka t’i jap: un ishem keq për vedi, vetëm shpresojshem se po më vjen ndonji përgjegjë. Përgjegje nuk erdh. At Donati, kishte mbrrijtë aq keq, sa mezi mbahej në kambë. I bani nji letër Mehmet Shehut, i cili kishte marrë Ministrinë e Brendshme në dorë, ku i kërkonte, me e transferue për në Burrel.
– Si, – i thashë un, – për në Burrel?! Po a din që atje thonë se asht e shkrueme: Burrel, ky hynë e nuk del?!
– Më thanë se për atje, ashtu thohet, ndërsa ketu, nuk asht shkrue gja, por desin përditë, ma shumë se atje.
Mbas disa kohe Mehmet Shehu ia pranoi lutjen. Por mue, nuk më erdh nga Shkodra kurrnji përgjigje. Atëherë hodha gurin e fundit. Me nji letër, lajmova se; më dt.14 të dhetëtit, kishem ditën e lirimit! /Telegrafi/
